Bahar Göçer*
Ülkede malum ekonomik kriz, adaletle ilgili ezalar ve birçok öbür kaygılarımız var, fakat evvelden konutumuza girip kapıyı kapattığımızda bir nebze olsun meseleleri unutup, inançlı alanımızda kendimizi yeterli hissediyorduk. Meskenlerimiz bizim için en huzurlu ve inançlı yerlerdi. Fakat son birkaç ayda konutlarımızın bizim için en inançlı yerler olmadığını gördük. Zelzelenin binaları yerle bir ettiğini yaşadık ve İzmir Narlıdere’deki Folkart sitesinde çıkan yangınla da önemli yangın tehlikesine maruz kalabileceğimizi gördük. Üstelik Folkart sitesindeki dairelerin fiyatı 25-30 milyon civarında lüks akıllı konutlardan oluşmakta. Bu derece değerli binalar, yangında kolaylıkla tutuşup söndürülmesi mümkün olmayacak büyük facialara neden olabiliyor.
Bu durumda soru şu: En kıymetli meskenlerde bile bizim can güvenliğimiz yok mu ve bizler konutlarımızda her daim tehlike altında mıyız? Dışarda, başka tehlike ve gerginlik, meskende farklı inançsız durumlar. Bu türlü düşününce insan kendini cendere altında hissediyor. Lakin fikrimi peşinen söyleyeyim, konutlarımızı muteber hale getirmemiz mümkün. En azından gelişmiş ülkelerde, yüksek katlı binalarda da yangın çıkıyor ve büyük vukuat olmadan söndürülüyor, sarsıntı oluyor ve hiç can kaybı olmadan felaket atlatılıyor. Buradan bakınca sanırım sorunun karşılığı belirli üzere, bu kasvetler bizim üzere ülkelerde mevcut. Şunu da ekleyeyim, aslında çok büyük paralar harcanmadan, binalar sarsıntıya sağlam hale getirilebilir, yangının ziyan vermesi engellenebilir.
Folkart Sitesi yangından sonra. Folkart sitesindeki yangın akşam saatlerinde başlamış ve denetim altına alınması 8 saat, büsbütün söndürülmesi 12 saat sürmüştür. Yangın, cephe kaplamasında kullanılan kolay tutuşan tahta üzere materyaller nedeniyle süratle başka bölgelere yayılmıştır. Bu durum söndürme sürecini hayli zorlaştırmıştır. Ayrıyeten yangın sırasında tesirli olan rüzgar da yangının denetim altına alınmasını güçleştirmiştir. Bölgede bulunan tuğlaların üzerinin tahta kaplı olduğu, iç yerlerde eşyalar ve balkonlarda plastik saksılarda botanik bahçeler bulunduğu düşünüldüğünde, yangının söndürülmesi epeyce güçlü bir süreç olmuştur. Bu nedenle, olayın vahameti açıktır. Yangın konusunda uzman olmasak bile, bu durumun zorluklarını anlayabiliriz.
YANGIN ÖNCESİ TEDBİRLER HAYATİ ÖNEMDE
Öncelikle, Folkart yangınıyla ilgili en sevindirici şey, can kaybının olmamasıdır. Bu türlü durumlarda en kıymetli şey, kimseye ziyan gelmemesidir. Yangın üzere acil durumlarda iki temel tedbir vardır: birincisi, yangının çıkmasını engellemek için alınacak tedbirler; ikincisi ise, yangın çıktığında süratlice müdahale ederek söndürmektir. Ne kadar tedbir alırsak alalım, gözden kaçan ve istenmeyen kazalarla yangın çıkabilir. Bunun yüzde yüz önüne geçemeyiz, ancak çıkan yangına süratli müdahale edebiliriz; bu genel manada elimizdedir. Ayrıyeten, yangın, zelzele üzere acil durumlarda yanlışsız davranışlar sergilemek de değerlidir. Yangın esnasında yanlışsız tahliye, söndürme müdahale ve sarsıntı esnasında yapılması gerekenler, en az afetin oluşmasını engellemek kadar değerlidir. Zira afet ve tehlikeler her vakit önlenebilir değildir, ancak meydana geldiğinde ne yapacağımızı bilmek de çok kıymetlidir. Folkart yangınında hakikat vakitte tahliye edildiği için can kaybı olmamıştır.
Binaların inşa edilmesi sırasında itfaiyeden uygunluk raporu alınması zaruridir. İtfaiye, binaların dış cephe kaplamalarının yangına sağlam olması kuralını arar. Bu kurallar uygun değilse, itfaiye binanın kullanımına müsaade vermez. İzmir itfaiyesi, bu bahiste epey hassas bir yaklaşım sergilemektedir ve binaları ayrıntılıca inceler. Lakin, Folkart yangını üzere bir durumda, binanın dış cephe kaplamasının kolaylıkla alev alabilen bir materyalden yapılmış olması şaşırtıcıdır. Yangının süratli yayılmasının ana nedeni de aslında bu kaplama gereci olarak gösteriliyor. Geçmişte İzmir’de yaşanan bir otel yangını da benzeri bir durumda gerçekleşmişti ve yangın denetim altına alınamamıştı. Lakin, olayda kullanılan cephe kaplamasının kaçak olduğu ortaya çıkmış, itfaiye kontrolünden sonra yapıldığı anlaşılmıştı. Folkart’taki durumda ise, bu cephe kaplamasını onaylayanlar kimler ve bu onaylar nasıl verildi?
YASA VE YÖNETMELİK VAR KONTROL YOK
Başta soru sormuştuk ya bu meskenler sahiden inançsız mi diye. Aslında bizim o denli yasa ve yönetmeliklerimiz var ki, uygulasak bu ülkede kimsenin başına ne sarsıntıdan ne yangından felaket gelmez.
Yangınla ilgili yönetmelik, itfaiyenin yetki aldığı ve uyguladığı can kurtaran teknik dokümandır. Fakat, tek sorun, itfaiyenin bu yönetmeliği birinci oturma müsaadesinde yahut birinci çalışma ruhsatı alırken uygulatmasıdır ve daha sonra itfaiye kontrolünün olmamasıdır. Ben de bu müsaade alma süreçlerine dahil olduğum için, yangın konusunda yönetmelik unsurlarının nasıl uygulatıldığını ve isteklerin nasıl yerine getirildiğini biliyorum. Sonrasında, birtakım ekipmanların yetkili şahıslarca periyodik denetim kontrolleri yapılma zaruriliği var. Bu denetim ve kontrollerden bahsedeyim. Bu bilgiler, mümkün yangınları ve tehlikeleri önlemek için bina ve iş yerlerinizde uygulayabileceğiniz tedbirler hakkında size yardımcı olabilir. Çünkü iş yerlerinin bir kısmında denetim ve kontroller yapılsa da, binalarda neredeyse hiç uygulanmamaktadır.
Binaların yangın sistemleri yılda bir kere denetim edilmek zorundadır. Duman detektörleri ve sirenler, yetkili kurumlar tarafından denetim edilir. Yangın durumunda, bu detektörler dumanı algılar ve sirenler çalar. Lakin, bakım yapılmazsa bu detektörler bozulabilir. Sirenler çalmaya başladığında tahliye başlar ve binayı terk etmemiz gerektiği haberini bu sirenler söyler. Yangın dolapları ve varsa yağmurlama sistemleri, Çalışma Bakanlığı tarafından akredite edilmiş mühendis ve teknikerler tarafından denetim edilmelidir. Yağmurlama sistemi içeride ısı arttığında otomatik olarak çalışır ve içeri yağmur yağar. Bol ölçüde yağmur, yangını anında söndürme ihtimalini artırır. Dolaplar da, yangın anında hortumun su püskürtmesi için hazır olmalıdır. Bu iki sisteme de sistemli bakım yapılmalı ve her yıl periyodik denetimleri gerçekleştirilmelidir. Fakat, lüks binalarda ve plazalarda yapılan denetimlerde, yangın sistemlerinin binanın manzarasının bilakis, sıkıntılı ve çalışamaz durumda olduğu tespitlerine sıkça rastlanıyor. Çoklukla denetimlerde, raporlar uygun olmuyor. Denetim eden teknik eleman, her detektörü, dolapları, pompaları vb. tek tek denetim ederek raporunu sunar.
Aldığımız bilgilere nazaran Folkart’ta yağmurlama sistemi çalışmamış. Muhtemelen yangın ilerlediği ve içeriye girilemediği için yangın dolapları kullanılamamıştır.
Diğer değerli bir ekipman da yangın tüpleridir. Yangın dolapları ve detektörler her binada olmak zorunda değil, lakin yangın tüpleri her binada kolay ulaşılabilir yerlerde ve kâfi sayıda olmak zorundadır. Bu yangın tüplerinin de yılda bir denetimi yaptırılmalıdır. Bence bu yangın tüpleri konutlarda de zarurî olmalıdır. Sonuçta konutlarda de yangın çıkıyor ve müdahale gerekiyor. Birtakım yabancı sinemalarda konutlarda yangın tüpü olduğunu görüyoruz, hayli mantıklı bir tavır.
YANGIN MERDİVENİ, YANGIN TÜPÜ, TAHLİYE TATBİKATI OLMAZSA OLMAZ
Bir de her binanın varsa yangın merdivenlerine, yangın merdiveni yoksa olağan merdivenlerine acil aydınlatma takılmalıdır. Bu şarjlı bir aygıttır ve elektrik kesildiğinde devreye girip ortalığı aydınlatır. Yangın vb. durumlarda da elektrik kesileceği için kaçış bu aydınlatmalar yardımı ile sağlanacaktır. Acil durumda asansörler de kullanılmaz ve asansör programlanarak bir kata gidip bekler.
Binalardaki her denetim ve ekipmandan yöneticiler sorumludur, yangınla ilgili sistemi yönetmek onların misyonudur. İdare üstteki periyodik denetimleri her yıl yaptırmakla sorumludur. Ayrıyeten elektrik topraklama denetimi ve kaçak akım rölesi de binada her yıl denetim edilmelidir. Elektrik de yangın çıkmasına neden olan sebeplerden biridir. Jeneratör ve trafolar da her yıl yetkili bireyler tarafından denetim edilir. Elektrikle ilgili denetimler Çalışma Bakanlığından akredite olmuş teknik elemanlar tarafından yapılır. Bütün bunlar yönetmelik unsurlarıdır ve nizamlı dönemlerle denetimler yetkili bireyler tarafından yapılmalıdır. Bu detayları yöneticilerden öğrenilebilir yahut yapılmasını talep edebilirsiniz.
Tatbikatlar, yangın üzere acil durumların denetim altına alınmasında kıymetli bir rol oynar. Yangın birinci anlarda müdahale edildiğinde basitçe söndürülebilir, bu nedenle vakit kaybetmeden müdahale etmek çok değerlidir. Bu hedefle apartmanlarda acil durumlar ve yangın için tatbikat yapılabilir. Bir eğitmen tarafından, inançlı bir alanda yangın yakılarak, yangın tüpü ile söndürme süreci yapılabilir. İş yerlerinde, çalışanlarla birlikte yapılan bu yangın tatbikatı, binalarda yöneticilerin tertibi ile bina sakinlerince yapılabilir. Bu tecrübeler, yangın çıktığında çok işe yarıyor ve yangına tüple anında müdahale edilerek yangın ilerlemeden söndürülüyor. Herkesin bu tüpleri kullanması ve her binada yangın tüplerinin olması gerekiyor.
Folkart’ta vefatın olmamasının tek sebebi binanın süratli tahliye edilmesidir. Yangın tatbikatında tahliye, öbür bir değerli nokta. Burada da bina içinde tahliyeden sorumlu bireyler belirlenip, yangın ve gibisi acil durumlarda binanın tahliyesi için gerekli tatbikat ve denemeler yapılır. Bu işleri, teknik şahısların yapması değerlidir. Bu hususta yapılacak en uygun şey, iş güvenliği uzmanından yardım almaktır. İş güvenliği uzmanları, takımları belirleme ve tatbikatlar konusunda neler yapılacağı konusunda yönlendirme yapabilir.
Bugüne kadar bir sürü lüks, konforlu, albenisi yüksek binalar gördüm. Çabucak hiçbirinin de yangınla ilgili sistemleri gerçek dürüst çalışmıyordu. Elektrikle ilgili periyodik denetimler yapılmamıştı zira bir sürü lüks ve şatafat için para harcayıp bu teknik hususlara gelince para harcamıyorlar. Kimilerinde dışarıya çıkacak acil çıkış kapıları yok, kimilerinde yağmurlama sistemlerinin emniyeti çıkmamış, kiminde pompa çalışmıyor vb hayati değer taşıyan ekipmanlar uygun değil. Yaptığımız çalışmalarda gördüğümüz öbür bir olumsuz durum da, itfaiye raporu aldıktan sonra ekipmanları ve yapıyı kendi isteklerine ve taleplerine nazaran bina sahiplerinin değiştirmeleri. Yukarda da belirtiğim üzere itfaiye bu kontrollerini nizamlı aralıklara yapsa bu değişiklikler yapılamaz lakin itfaiyenin bu türlü bir yetkisi yok.
Başlarda sorduğumuz, “oturduğumuz meskenlerde inançta miyiz” sorusunun yanıtı epey kolay; şayet meskenimiz sarsıntıya güçlü yapıldıysa yahut sonradan güçlendirme yapıldıysa, inançtayız. Ayrıyeten binanın yukarda saydığımız denetimleri sistemli olarak yapılıyorsa da inançtayız. Son olarak, acil durumda nasıl hareket edeceğimizi ve müdahale edeceğimizi bilirsek, konutlarımızda inançta olmamamız için hiçbir sebep yok.
Yangın yahut zelzele üzere rastgele bir afet durumunda nasıl hareket edeceğimizi bilmek hayat kurtarıcıdır. Hakikat müdahale tekniklerini bilmek için binaların acil durum planlarını hazırlamalıyız. Deneyimlemiş biri olarak söyleyebilirim ki, acil durumda nasıl davranacağımızı bilmek çok işe yarıyor. Bütün bunları yaparak huzurla konutlarımızda yaşayabiliriz.
*A sınıfı İş Güvenliği Uzmanı